De grootste schreeuwers hebben niet per definitie het grootste gelijk

Spijkenisse - 'Een nieuwjaarstoespraak leent zich bij uitstek voor het schetsen van nieuwe plannen en wenkende perspectieven', zo begon burgemeester Salet vanavond haar nieuwjaarstoespraak. 'Voor Nissewaard zou dat bijvoorbeeld de nieuwbouw aan de Haven kunnen zijn. Met die schitterende wijk tussen de Oude Maas en het stadscentrum maken we het nog aantrekkelijker om hier te wonen. Eind deze maand gaat de eerste fase in verkoop. En als alles volgens plan verloopt, start later dit jaar de bouw.

Maar ik zou het ook kunnen hebben over onze lobby voor de A4-Zuid. Die heeft er sinds kort een nieuwe medestander bij. En niet de minste: onze buren op de Hoeksche Waard. Daarmee komt de aanleg van die weg wéér een stapje dichterbij, daar ben ik van overtuigd. Ik zou daarnaast kunnen vertellen over onze plannen om in de komende jaren extra te investeren in de leefbaarheid van wijken en kernen. En wat dacht u van de daling van het aantal inbraken en overvallen? Nissewaard is veiliger aan het worden. De cijfers tonen het aan. Het wordt een spannend jaar, politiek gezien, met verkiezingen in diverse Europese landen, ook in ons land. En het wordt een jaar dat we economisch gesproken met vertrouwen tegemoet zien: we zitten weer in de lift!

Toch ga ik het daar allemaal niet over hebben, vandaag. Want dan wordt het zo'n toespraak vol feitelijkheden. En, u weet het: feiten zijn maar meningen, tegenwoordig.

Dames en heren. Ik zeg het met enig cynisme. Maar we hebben dit in het afgelopen jaar iets te vaak gehoord. Dat feiten maar meningen zijn. Het is een uiting van een diep wantrouwen dat onze samenleving verdeelt. Een wantrouwen richting instituties als wetenschap en media, maar ook – en daar ben ík van – richting het openbaar bestuur. 

Dáár wil ik het met u over hebben. Over het gebrek aan vertrouwen in bestuur en politiek, zowel landelijk als lokaal. Dat heeft vele oorzaken, waarvan ik er slechts een paar zal noemen.

In de eerste plaats is er het onbehagen over de snelle veranderingen waarmee we al jaren te maken hebben. Veranderingen zoals open grenzen, steeds meer Europese samenwerking en een verdergaande invloed van de markt. Dat heeft ons land veel welvaart gebracht. Maar waar opeenvolgende regeringen – met de beste bedoelingen – op die weg dóór wilden, ging het steeds meer mensen vanaf een zeker moment te snel en te ver.

In De Volkskrant omschreef een opiniemaker het onlangs ongeveer zo: 'De politiek stuurt ons naar het grote, het bevlogene'. En hij bedoelde daarmee een kosmopolitisch en verenigd Europa, met wereldburgers met dezelfde waarden. 'Maar', zo vervolgde hij, 'veel mensen snakken juist naar het kleine, het overzichtelijke'.

Die mensen voelen zich niet serieus genomen. Een bron van veel wantrouwen.

Een andere oorzaak is dat steeds meer politici zich – bewust of niet – laten leiden door wat ze dénken dat mensen vinden. Terwijl er juist behoefte is aan leiders die zélf ergens voor stáán. Peilingen lijken belangrijker dan principes. Maar mensen zijn niet gek. Die prikken daar doorheen.

Onlangs las ik in Trouw nóg een mogelijke oorzaak voor de vertrouwenscrisis: het onbegrip over hoe ons democratische systeem werkt. Door er steeds op te hameren naar 'de gewone man' te luisteren, wekken politici te vaak de indruk dat zij de mening van die gewone man rechtstreeks in maatregelen kunnen omzetten. Dat schept verwachtingen die ze vervolgens niet waar kunnen maken.

Want het wérkt nu eenmaal niet zo. 'De' gewone man – of vrouw-  bestaat niet eens, en bovendien moeten we in de Nederlandse politiek altijd samenwerken met andersdenkenden. Daarbij moet je geven en nemen. Soms haal je iets binnen, soms moet je je verlies nemen. Dat klinkt niet spectaculair en dat is het ook niet. Maar het is wel de realiteit.

Er valt hier nog veel meer over te zeggen, maar laat ik nu maar stoppen met analyseren.  Kunnen wij iets doen dat helpt?

Ik denk dat de oplossing om de hoek ligt. … Vertrouwen moet je verdienen, juist in de politiek, maar niet alleen daar.  Je moet het waard zijn. Hoe? Door betrouwbaar te zijn.

Sta voor je principes, strijd voor je idealen en luister goed naar je kiezers. Maar praat ze niet naar de mond. Zeg het als iets niet of maar ten dele kan. Of als je het er niet mee eens bent. En leg uit hoe onze besluitvorming werkt en waarom dat systeem zo slecht nog niet is.

Wat ook zou kunnen bijdragen aan de oplossing van de vertrouwenscrisis, is een verbetering van de omgangsvormen. Niet alleen in de politiek, maar overal in de samenleving. In het echte leven, en op social media. De grootste schreeuwers hebben niet per definitie het grootste gelijk.  Een beetje meer wellevendheid dus. 

Ik zou dan ook iedereen willen oproepen:

Relativeer eens wat meer, wees een beetje redelijk, en accepteer dat niet alles als bij toverslag zomaar kan veranderen. Om de kersttoespraak van de koning nog even aan te halen: graaf je niet in in je eigen gelijk. Probeer begrip te hebben voor degene die er anders over denkt. Heb een beetje geduld, vergeef.  En reik elkaar wat meer de hand.

Het kleine, het overzichtelijke, wat ons vertrouwen en veiligheid biedt, daar kunnen we zelf aan bijdragen.

Dat laatste doen – ieder op zijn eigen manier – duizenden vrijwilligers in onze gemeente, vaak vele uren per week. Bij de sportclub, in de opvang van vluchtelingen, op school, als mantelzorger, bij de Voedselbank, voor het welzijn van dieren, en ga zo maar door. Met de uitreiking van onze jaarlijkse jeugd- en jongerenlintjes mag ik straks weer een aantal van die kanjers in het zonnetje zetten.

Ik wil van de gelegenheid gebruikmaken om speciaal een aantal mensen te noemen  die al jaren heel belangrijk werk doen in onze gemeente: de buurtbemiddelaars. Zij helpen mensen met uit de hand lopende ruzies tot elkaar te komen. Ze voorkomen dat conflicten escaleren en helpen mensen een manier te vinden om weer goed met elkaar om te gaan. Heel belangrijk werk, dat vaak in stilte gebeurt. En dat – zo kom ik terug bij mijn oproep van zojuist – een stukje wellevendheid in de samenleving terugbrengt.

Ik wens u en de uwen voor het komend jaar geluk en gezondheid.'