Van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen (3)

Het klimaat verandert. Dat ontgaat niemand. Door de opwarming van de aarde hebben we te maken met overstromingen en grote droogtes. Vandaag de dag hebben we te maken met een opwarming van één graad Celsius. Experts geven aan dat als de opwarming van de aarde boven de 2 graden Celsius uitkomt, de ijskappen volledig zullen smelten, wat een enorme stijging van de zeespiegel tot gevolg zal hebben.

Er moet dus iets gebeuren, maar wat en hoe gaan we dat realiseren? Met behulp van deze serie nemen we u mee in de energietransitie, want de overstap van fossiele brandstof naar duurzame energiebronnen kan helpen om de opwarming onder controle te houden.

Kolen
De mens heeft altijd de behoefte gehad zich te verwarmen en licht te hebben. Daarvoor werd hout gebruikt en in de lampen zat walvistraan. In de oudheid ontdekte men ook steenkool, maar pas in de Middeleeuwen werden er mijnen aangelegd om steenkool te delven. Steenkool is ontstaan door het samendrukken van plantaardig organisch materiaal. Wat begon als veen, ging via bruinkool naar steenkool en antraciet, de bij velen vast nog wel bekende kooltjes uit de kolenkachel. Steenkool komt voor in diverse soorten, waarbij het gasgehalte bepalend is. Antraciet is gasarm en daarom geschikt voor het gebruik in huishoudens. Esskolen en rookzwakke kolen gaan naar de industrie en elektriciteitscentrales. Vetkolen vergruizen bij verhitting en vormen sintels. Deze worden gebruikt om cokes van te maken die van belang zijn bij de productie van ijzer door o.a. hoogovens. De energie die vrij komt bij de productie van cokes is tevens een grondstof voor stikstofkunstmest en andere chemische producten, zoals de bekende legoblokjes en nylons.

Mijnbouw
Ook in Nederland was er sprake van mijnbouw. In het grensgebied van Zuid-Limburg en Duitsland ontstonden in de Middeleeuwen kolenkuilen, die later uitgroeiden tot de Domaniale mijn. Begin vorige eeuw kochten investeerders concessies op en zo ontstonden in Limburg de particuliere mijnen. De Nederlandse staat reserveerde voor zichzelf ook een aantal concessies, met de Staatsmijnen Emma, Wilhelmina, Hendrik en Maurits als resultaat. Ruim 75 jaar is er steenkool uit de Limburgse bodem gehaald en zorgde deze kolen voor verwarmde woningen, warm water en kon er dankzij deze kolen ook gekocht worden. Daarnaast was de steenkool tevens de brandstof voor fabrieken, hoogovens, schepen en treinen. Het zwarte goud zoals het destijds genoemd werd, zorgde niet alleen voor landschappelijke ontwikkelingen, maar ook voor economische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. In de jaren 50 en 60 beleefde de mijnstreek gouden tijden. De mijnwerkers verdienden relatief goed, waar café en warenhuizen van profiteerden.

De mijnbouw had echter ook een keerzijde. Naast de mogelijkheid van ongelukken door onvoldoende gestutte gangen, was er ook het gevaar van explosies door mijngas. Daarnaast kwam er bij het werk veel stof vrij. De omgeving van de mijnen was dan ook een grauwe omgeving. Om de mijnwerkers tijdens hun werk enigszins te beschermen, waren er stofmaskers beschikbaar maar in vochtige en benauwde omgevingen is het dragen daarvan geen pretje. Veel mijnwerkers werden dan ook het slachtoffer van stoflongen.

Sluiting
In 1958 was er sprake van een kolencrisis. De vraag naar binnenlandse kolen daalde want kolen uit de Verenigde Staten waren goedkoper. Daarnaast groeide ook de beschikbaarheid van olie en gas. In 1959 werd in Slochteren een enorme gasbel gevonden. Dat was het begin van het einde en in 1965 kondigde toenmalig minister Den Uyl de sluiting van de mijnen aan.

Kolen worden op dit moment nog wel gebruikt voor de energieopwekking, maar slechts een kwart van alle benodigde elektricitiet wordt met behulp van geïmporteerde kolen opgewekt. Kolencentrales moeten op korte termijn de deuren sluiten omdat er bij verbranding meer kooldioxide ontstaat dan bij verbranding van gas en er als bijproduct ook zwaveldioxide ontstaat.