Het Hof van Putten te Geervliet, gezien vanaf het noordoosten, Roelant Roghman, ca. 1646, collectie Rijksmuseum Amsterdam
Het Hof van Putten te Geervliet, gezien vanaf het noordoosten, Roelant Roghman, ca. 1646, collectie Rijksmuseum Amsterdam Foto: Collectie Rijksmuseum

Hoe het Land van Putten vroeger bestuurd werd

Actueel 616 keer gelezen

Om te beginnen moeten we vaststellen dat het gebied van Putten vroeger veel groter was. Middelharnis viel eronder en ook Piershil en Goudswaard. Verder over de Maas ook Hoogvliet en Poortugaal. Ook Zuidland (op het eiland Voorne) behoorde tot het rechtsgebied van Putten.

Felix van Hoorn

De hoogste macht lag bij de Heren van Putten, die na 1300 een kasteel of slot hadden in Geervliet, het Hof van Putten. Die Heren omringden zich met getrouwen aan wie zij stukken van hun gebied in leen gaven. Dat waren de leenmannen. Ze hielpen hun Heer bij het verdedigen van zijn gebied. Ook vormden zij een rechtbank. Deze Hoge Vierschaar oordeelde over mensen die zich in het rechtsgebied van Putten misdragen hadden. De straffen waren niet mals. Ook de doodstraf werd nogal eens 'metten swaerde' voltrokken. Normaal was het opleggen van die zwaarste straf voorbehouden aan de Graaf van Holland. Putten vormde als Hoge Heerlijkheid een uitzondering.

De oudste Heer van Putten van wie we vrij veel weten was Nicolaas III. We kunnen zijn bijzondere graftombe nog altijd bekijken in het koor van de kerk van Geervliet.

Nu was zo'n heer nogal eens ver van huis. Vaak vocht hij met zijn leenmannen mee in het leger van de Graaf. Om te zorgen dat bij zijn afwezigheid de zaken thuis goed bleven lopen stelde hij dan een plaatsvervanger aan, de Ruwaard van Putten. Nicolaas III had geen zoons maar wel drie dochters. Twee van hen, Beatrijs en Aleid, zijn later Vrouwe van Putten geweest, maar ze woonden bij hun man. Dat maakte de ruwaard nog belangrijker. Na de dood van Aleid kwam het gebied toe aan haar achterneef Zweder van Abcoude. Weer nam het belang van de Ruwaard toe en dat ging nog verder onder Zweders zoon Jacob van Gaesbeek, die vaak in de buurt van Brussel verbleef.

Deze Jacob had geen kinderen. Na zijn dood in 1459 verviel de Heerlijkheid van Putten aan de Graaf van Holland. Dat was toen Philips de Goede, Hertog van Bourgondië. Deze bestuurde een zo groot rijk, dat hij het bestuur van Putten helemaal overliet aan de opeenvolgende ruwaards. Dat deden ook Philips' opvolgers, tot en met de Spaanse koning Philips II toe. In de Tachtigjarige Oorlog riepen de Noordelijke Nederlanden de republiek uit. De Staten-Generaal kregen de hoogste macht. Putten kreeg te maken met de Staten van Holland. De ruwaards die zij door de jaren heen aanstelden waren dus eigenlijk ambtenaren geworden in dienst van de Staat. Er zijn er door de jaren heen enkele tientallen geweest. Eén van hen – en zeker niet de onbekendste – was Cornelis de Witt aan wie op het ogenblik in Brielle en in Geervliet een tentoonstelling wordt gewijd. Ruwaards als De Witt waren mannen die zoveel belangen hadden buiten Putten dat ook zij weer een plaatsvervanger gingen aanstellen: een stadhouder. De Witt had er een voor over het Flakkee, een voor over het Spui en een voor het eigenlijke gebied van Putten. Wat de Ruwaards nog belangrijker maakte was het feit dat zij als Opper-Dijkgraaf ook leiding gaven aan waterschapszaken.

Binnen Putten had ieder dorp natuurlijk ook weer zijn eigen bestuur: schout en schepenen. Maar hun macht was beperkt. Uitzondering was Geervliet, dat in 1381 van Zweder van Abcoude stadsrechten had gekregen. Je zou het nu niet meer zeggen, maar Geervliet had grachten, muren en wallen en vier stadspoorten. Een echte verdedigbare stad dus. Hier werd het bestuur gevormd door twee burgemeesters en vijf schepenen. De Ruwaard van Putten was automatisch ook schout van Geervliet, maar meestal nam zijn stadhouder die functie waar. Poorters van Geervliet die zich misdragen hadden hoefden niet voor de Hoge Vierschaar te verschijnen, maar stonden voor hun eigen schepenen terecht.

In het jaar 1795 kwam een eind aan alle stadsrechten en heerlijke rechten. Wat later hervormde Napoleon bestuur en rechtspraak grondig. Het Hof van Putten verviel en werd na 1832 in gedeelten gesloopt. Van een zelfstandig Putten zijn alleen nog maar de verhalen over en schilderijen en voorwerpen in musea. Zoals nu in Brielle en Geervliet.

Kijk voor het laatste lokale nieuws uit Nissewaard op www.grootnissewaard.nl

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant

Uit de krant